เวชศาสตร์นิวเคลียร์

เวชศาสตร์นิวเคลียร์


ปัจจุบันมีการนำเอาไอโซโทปกัมมันตรังสีไปใช้ให้เป็นประโยชน์ทางด้านการแพทย์มากมาย โดยใช้ทั้งทางด้านการตรวจ การวินิจฉัยและการบำบัดรักษาโรค ดังต่อไปนี้

1. ใช้เป็นตัวตามรอย (Tracer)

โดยใช้พวกไอโซโทปกัมมันตรังสีบางชนิดเป็นตัวตามรอย เช่น โซเดียมกัมมันตรังสี มีครึ่งชีวิต 15.1 ชั่วโมง และให้รังสีเบตาและแกมมาออกมา โดยการทำให้โซเดียมกัมมันตรังสี อยู่ในรูปของสารละลายแล้วนำไปฉีดให้คนไข้ เพื่อดูการไหลเวียนของกระแสโลหิตในร่างกาย โดยใช้เครื่องวัดกัมมันตภาพรังสี วางไว้ใกล้กับตำแหน่ง ที่ต้องการวัด เช่น แพทย์มีความสงสัยว่าการไหลเวียนของกระแสโลหิตไปวางไว้ในขาข้างหนึ่งของคนไข้ไม่ค่อยดีนัก เมื่อฉีดสารละลาย แล้วใช้เครื่องวัดรังสีไปวาง ไว้ใกล้ขาทั้งสองข้าง ขาข้างที่มีการไหลเวียนของกระแสโลหิตปกติดี เครื่องวัดจะแสดงให้ทราบได้ทันทีที่โซเดียมกัมมันตรังสี ผ่านมาโดยใช้เวลาไม่นานนักหลังจากฉีดสารละลาย ดังกล่าวแล้ว ส่วนเครื่องวัดที่อยู่ใกล้ขาอีกข้างหนึ่งแสดงผลให้ทราบได้ช้าและด้วยอัตราการนับที่ต่ำกว่าปกติ แสดงว่ามีการไหลเวียนของกระแสโลหิตไม่ค่อยดีนัก

อาจใช้โซเดียมกัมมันตรังสี เป็นตัวตามรอยเพื่อหาตำแหน่งของการอุดตันในหลอดเลือดได้วิธีการคือฉีดสารละลายที่มีโซเดียมกัมมันตรังสี เข้าไปในเส้นเลือดดำ แล้วใช้เครื่องวัดรังสี ตรวจไปตามอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกาย ถ้ามีการอุดตันเกิดขึ้นบริเวณใดเครื่องวัดรังสีจะบ่งบอกอัตราการนับที่สูงเพราะว่าโซเดียมกัมมันตรังสี จะมารวมอยู่ตรงจุดที่เกิดการอุดตันมากนั่นเอง

2. ใช้เพื่อการวินิจฉัยและบำบัดรักษาโรค

มีการนำเอาไอโซโทปกัมมันตรังสีหลายชนิดไปใช้เพื่อการวินิจฉัยโรคและบำบัดรักษาโรคต่าง ๆ ได้มากมาย เช่น โรคต่อมไทรอยด์ทำงานมากเกินไป (hyperthyroidism) โดยให้คนไข้ดื่มสารละลายที่มีไอโอดีนกัมมันตรังสี (131I) เข้าไป แล้วใช้เครื่องวัดรังสีวางไว้ใกล้กับต่อมไทรอยด์ ถ้าต่อมไทรอยด์ปกติดีจะสามารถ จับไอโอดีนไว้ได้ประมาณ 30% ของที่ดื่มเข้าไป โดย 60% จะถูกขับออกไปกับน้ำปัสสาวะ และอีก 10% จะกระจายอยู่ตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย สำหรับรายที่เป็น hyperthyroidism นั้น ต่อมไทรอยด์จะดูดจับไอโอดีนไว้ได้ถึงประมาณ 70% ดังนั้นจากอัตราการนับของเครื่องวัดรังสีจะเป็นตัวบอกให้ทราบว่าเป็นโรคนี้หรือไม่

ในการตรวจมะเร็งเนื้อเยื่อที่ต่อมไทรอยด์ อาจทำได้โดยการดูการกระจายของไอโอดีนกัมมันตรังสีในต่อมไทรอยด์ โดยใช้เครื่องวัดรังสีที่เคลื่อนที่ได้ไปตามทันพื้นที่ ของต่อมในแนว ขนานต่อเรียงกันไปเรื่อย ๆ แล้วบันทึกอัตราการนับจากเครื่องวัดเอาไว้ในแต่ละแนวที่เครื่องวัดกวาดไป จากผลที่ได้จะเป็นตัวบ่งบอกว่า ต่อมไทรอยด์เป็นมะเร็ง หรือไม่ ถ้าตรวจพบว่าเป็นมะเร็งแพทย์ก็จะทำการรักษาโดยใช้ไอโอดีนกัมมันตรังสีในปริมาณที่มากกว่าเมื่อตอนวินิจฉัยโรค 131I จะให้รังสีออกไปทำลายเนื้อเยื่อต่อมไทรอยด์ทั้ง ส่วนที่เป็นมะเร็งและส่วนที่ปกติ แต่เนื่องจากเนื้อเยื่อที่เป็นมะเร็งจะดูดจับไอโอดีนไว้ได้ด้วยปริมาณที่สูงกว่าเนื้อเยื่อปกติ เซลล์มะเร็งจึงถูกทำลายไป